Kościół św. Marka

 
  Przy ulicy Sławkowskiej równocześnie prawie z nadaniem przywileju lokacyjnego miastu Krakowowi, Bolesław Wstydliwy ufundował kościół św. Marka i umieścił przy nim zakonników od pokuty, reguły św. Augustyna, nazwanych u nas Markami. Nosili oni białe habity z krzyżem czerwonym na piersiach. Jak ten pierwotny ich kościół wyglądał, niewiadomo, tylko Długosz podaje, że był z cegieł wymurowany i zasklepiony, a obok niego stały domki na mieszkanie dla zakonników przeznaczone. Wedle reguły nie posiadali oni żadnego majątku ani stałych dochodów, utrzymywali się z kwesty. Zasłynął z pomiędzy braci tego zakonu z Litwy książę Michał Gedroic, który świątobliwością nadzwyczajną swego życia w Krakowie zjednał sobie opinię błogosławionego i jako takiego biskup Szyszkowski pozwolił podnieść z grobu i umieścić w pomniku obok wielkiego ołtarza w r. 1625. Jestto śliczny z białego kamienia monument w stylu odrodzenia, z arkadą, pod którą na tumbie wyrzeźbionym jest on w całej postaci, +1485.
Ponad pomnikiem wisi na ścianie wielki obraz z wizerunkiem bł. Michała Giedrojca, otoczonego obrazkami drobnemi, na których są uwidocznione cuda doznane przy jego grobie. Dzieło to XVII wieku.
  Kościół św. Marka ulegał często pożarom: w r. 1528 i 1545, z których dźwigał się nieodrazu. W XVI wieku tak był zdezelowanym, że go wypadło gruntownie restaurować i na nowo w r. 1594 poświęcać.
  I jeszcze raz stał się pastwą płomieni w r. 1724, poczem odnowiony doczekał się czasów, gdy z wygaśnięciem zakonu w r. 1807 oddano go księżom emerytom, przeniesionym tu z klasztoru przy kościele św. Krzyża. Ci go w r. 1843 znowu odrestaurowali.
  Na zewnątrz kościół św. Marka zachował kształt stylu gotyckiego z wyniosłym bardzo siodłowym dachem, osobnym wyższym nad korpusem, a niższym nad prezbiteryum, które się kończy trzema ścianami. Na czterech filarach wsparte sklepienie w nawie głównej, zdaje się miało obok siebie równej wysokości nawy poboczne. Dziś one się inaczej przedstawiają, bo nad niemi są galerye, na oratoryum używane. Wszystko zasklepione po pożarach w stylu barokowym, zatem trudno wiedzieć, czy empory znajdowały się też w gotyckich nawach. Ostry łuk pozostał w tęczy i w kaplicy św. Zofii. Wolno wnioskować z rozkładu murów, że ta kaplica była poprzednio kruchtą i w niej się dochowało sklepienie gotyckie.
  Kruchta obecna oraz wieża z kaplicą na dole Matki Boskiej Pocieszenia pochodzą z późniejszych czasów w stylu barokowym.
  Na zewnątrz kościoła w ścianie tylnej prezbiteryum Chrystus Ukrzyżowany z postaciami Matki Bożej i św. Jana jest rzeźbą cenną z początku XVI wieku.
  W kruchcie znajduje się renesansowy tryptyk z drugiej połowy XVI wieku, sądząc po ubiorach osób zamieszczonych na dolnych obrazach obydwóch skrzydeł. Wyobrażeni są fundatorowie, na prawem skrzydle matka z 5 córkami, a na lewem ojciec z dwoma synami w strojach z epoki Batorego. Widać obok nich tarcze podzielone na części z różnemi herbami. Głównego obrazu środkowego brak, bo ten co jest obecnie zupełnie nie zgadza się z całością. Liche malowanie w nim i całkiem odmienne od obrazów na skrzydłach. Po stronie fundatora jest u góry św. Piotr, u dołu św. Krzysztof i św. Paweł, po stronie fundatorki u góry św. Anna i Matka Boska z Jezuskiem, u dołu dwie święte, które wedle odznak dadzą się oznaczyć. W półkolu nad środkiem tryptyku obraz przedstawia zdjęcie z krzyża Jezusa, tego samego autora co malowania na skrzydłach.
  Wielki ołtarz bogato rzeźbiony i złocony w stylu barokowym mieści w sobie krucyfiks uważany za cudowną postać Chrystusa. Pierwotnie miał on się znajdować na tęczy kościelnej, a tu w r. 1644 został przeniesionym. Charakter rzeźby pozwala na odniesienie jej do początku XV wieku. W bocznej północnej nawie jest ołtarz późno renesansowy z obrazem Zwiastowania Panny Maryi, a opodal niego na ścianie wielki obraz Jezusa Ukrzyżowanego, namalowany przez Łukasza Porębskiego w r. 1618. Zresztą wszystko w kościele uosabia styl rokoko XVIII wieku.
  W latach 1894 i 1895 rektor domu księży emerytów ks. Wawrzyniec Centt, kanonik podlaski, kościół św. Marka przywrócił do wielkiego porządku i wspaniale ozdobił umiejętną restauracyą ołtarzy. Grono konserwatorów zaś zajęło się odnowieniem pomnika bł. Gedrojca w prezbiteryum i przyprowadziło ten piękny zabytek sztuki do pierwotnej świetności.

Ul. Św. Marka dawna ul Rogacka, Kościół św Marka w tle Kościół OO Reformatów
 Zakład fotograficzny Józefa Zajączkowskiego

Pocztówka z początku XX wieku